ย้อนกลับไปปี 2019 ผลการเลือกตั้งยูเครนเผยว่า โวโลดีมีร์ เซเลนสกี ได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดีด้วยคะแนนเสียงร้อยละ 73 นับว่าท่วมท้นและเอาชนะผู้นำคนเก่าได้ขาดลอย ณ ตอนนั้น โลกตื่นเต้นที่นักแสดงตลกคนหนึ่งกลายเป็นผู้นำประเทศ

มาถึงตอนนี้ ยูเครนที่เคยเหมือนจะสวมใส่หน้ากากสุขนาฏกรรม (Thalia) กลับพลิกด้านกลายมาสวมหน้ากากโศกนาฏกรรม (Melpomene) แทนนับตั้งแต่รัสเซียตัดสินใจเปิดฉากความรุนแรงจนทั้งโลกสะเทือน

หน้ากากสุขนาฏกรรม (Thalia) และโศกนาฏกรรม (Melpomene) ภาพโดย Tom Bremer

ตั้งแต่เข้ารับตำแหน่ง แม้เซเลนสกีจะยังมีจุดบกพร่องอยู่บ้างในการทำหน้าที่ผู้นำ รัฐบาลของเขาก็ยังคงมีปัญหาคอร์รัปชั่น แต่ถ้าว่ากันถึงจุดยืนเรื่องความขัดแย้งกับรัสเซีย เซเลนสกีเองก็ชัดเจนตลอดมาว่าเขาจะไม่ยอมตกอยู่ในอำนาจของปูติน และรักษาท่าทีกับยุโรปเป็นอย่างดีเพื่อจะนำประเทศให้หลุดพ้นจากอำนาจเผด็จการ ซึ่งก็เป็นน้ำเสียงที่ประชาชนส่วนใหญ่ในประเทศต่างเห็นร่วมกัน เป็นฝ่ายปูตินเสียเองที่ไม่เพียงแต่ต้องการแสดงอำนาจเหนือยูเครน แต่ยังรวมถึงต่อสหรัฐอเมริกาและนาโต้ สงครามจึงเกิดขึ้น โดยที่แม้แต่ชาวยูเครนฝั่งที่สนับสนุนรัสเซียเองยังไม่คาดคิด

ณ ขณะเขียน ประชาชนชาวยูเครนถูกฆ่าไปแล้ว 352 ชีวิต บาดเจ็บอีกนับพัน ผู้คนถูกบีบให้หลบอยู่แต่ในบ้าน บ้างหนีลงใต้ดิน อีกส่วนพยายามอพยพจากพื้นที่อันตราย รถถังร่วมห้าร้อยคันล้อมรอบกรุงเคียฟ ทหารที่พร้อมใช้ความรุนแรงประจำอยู่ตามพื้นที่ต่างๆ ทั่วยูเครน ขีปนาวุธยิงเข้ามาไม่หยุดหย่อน ขณะที่ความเป็นความตายเกิดขึ้นต่อหน้าต่อตา เซเลนสกี ก็พยายามปลุกใจและชักชวนให้ประชาชนร่วมกันลุกขึ้นสู้ แน่นอนว่าประชาชนบางส่วนพร้อมใจจะสู้ไปกับเขา แต่อีกหลายส่วนก็เลือกจะหนี ในประเทศเต็มไปด้วยความสูญเสียและโกลาหล แม้จะมีสัญญาณสงบศึกแว่วมาให้ได้ยิน แต่ความสูญเสียที่เกิดขึ้นไม่มีวันหวนกลับ และต่อให้สงบศึกได้จริง ยูเครนก็ยังคงไม่อาจอยู่อย่างเป็นเอกเทศและสงบสุขได้อย่างที่ควรจะเป็น

ล่าสุด ภาพการเป็นนักแสดงตลกถูกใช้เหยียดหยามเซเลนสกีเสียด้วย “ชาวยูเครนยอมเชื่อใจนักแสดงตลกให้กุมชะตากรรมของประเทศ” ฌาอีร์ โบลโซนาโร ประธานาธิบดีบราซิลกล่าวก่อนหน้าจะมีการประชุมสหประชาชาติ เพื่ออ้างเหตุผลที่เขาจะไม่เข้าข้างฝ่ายใด และนั่นหมายถึงเขาจะไม่ร่วมการคว่ำบาตรรัสเซียอย่างที่ยูเครนร้องขอ สิ่งที่เขาพูดราวกับกำลังกล่าวโทษประชาชนที่ตัดสินใจเลือกเซเลนสกีขึ้นมาเป็นประธานาธิบดี คำถามคือ หากไม่ใช่อดีตนักแสดงตลก เรื่องราวจะไม่เป็นอย่างนี้จริงหรือ?

อีกหนึ่งคำถามสำคัญ นักแสดงตลกผู้ไม่เคยมีประสบการณ์ทางการเมือง ไม่สามารถอยู่ในเกมแห่งอำนาจและการเมืองได้จริงหรือ? หากมองย้อนไปในยุคกลาง ก็เป็นนักแสดงตลกไม่ใช่หรือที่สามารถวิพากษ์วิจารณ์อำนาจได้แยบคาย แม้แต่อำนาจใหญ่อย่างราชวงศ์ เมื่อถูกนักแสดงตลกเสียดสีก็ไม่อาจถือสาหาความได้ ต้องยอมปล่อยให้ตลกวิพากษ์ เสียงสะท้อนกลับจากประชาชนที่ได้เสพมหรสพเหล่านั้นก็กลายเป็นอีกหนึ่งพลังที่สื่อสารกับราชวงศ์ได้ในหลายครั้งหลายครา

นักแสดงตลกสามารถยืนหยัดต่อสู้ได้ด้วยวิธีของตนเอง เช่นที่เซเลนสกีเคยทำสำเร็จมาแล้วจากผลงานซีรีส์ Servant of the People ที่วิพากษ์วิจารณ์รัฐบาลได้อย่างตรงจุดและชี้ปัญหาของประเทศออกมาได้อย่างถึงพริกถึงขิง จนทำให้เขาชนะการเลือกตั้ง และเมื่อเขาเปลี่ยนสถานะมาเป็นผู้นำประเทศ เขาก็ย่อมมีวิธีสู้ของเขาเช่นกัน

เพียงแต่เมื่อคู่ต่อสู้เป็นมหาอำนาจเผด็จการที่ไม่เห็นคุณค่าของชีวิตและมนุษยธรรม นั่นก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง

อันที่จริง ทั้งหมดที่ยูเครนพบเจอล้วนยากเกินไปกับประเทศเล็กๆ ประเทศหนึ่งที่อยู่ในสถานะ ‘รัฐกันชน’ ระหว่างรัสเซียและยุโรป ขณะที่ระบบภายในก็ล้มเหลวมาเนิ่นนาน ประเทศมีอัตราการคอร์รัปชั่นสูงเป็นอันดับสามของโลก ปัญหาความรุนแรงเกิดขึ้นเรื่อยมาในพื้นที่พรมแดนติดรัสเซีย และเมื่อสงครามได้เกิดขึ้นแล้ว สิ่งสำคัญสิ่งเดียวที่เซเลนสกียืนยันกับประชาชนได้คือเขาจะยังคงยืนข้างประชาชน

ขณะที่ antagonist ในซีรีส์คอมเมดี้ของเขาคือนักการเมืองชั่วร้ายที่เสพติดการคอร์รัปชั่น แต่ antagonist ที่ยูเครนต้องเจอกลับชั่วร้ายและทรงอำนาจยิ่งกว่า ต่อให้เซเลนสกีจะไม่ใช่นักแสดงมาก่อนแต่เป็นนักการเมืองที่มีประสบการณ์ ก็ใช่ว่าจะสามารถรับศึกหนักนี้ได้ง่ายๆ — อีกครั้ง หากไม่ใช่เซเลนสกีที่เป็นนักแสดงตลก สิ่งนี้จะไม่เกิดขึ้นจริงๆ หรือ?

เรายังไม่รู้ว่าพลอตนี้จะดำเนินไปทางไหน สิ่งที่อาจช่วยยูเครนได้ตรงๆ นอกจากการกดดันของนานาชาติไปยังรัสเซียก็คือกำลังทหาร แต่เมื่อยูเครนยังไม่ทันได้เป็นสมาชิกนาโต้ ยูเครนก็จะยังไม่มีทางได้รับความช่วยเหลือทางการทหาร อย่างที่เซเลนสกีเองเคยบอกว่าเขากำลังถูกนานาประเทศทอดทิ้ง ยูเครนจึงพยายามระดมทุนเพื่อนำไปใช้ในการต่อสู้กับรัสเซียที่มีงบประมาณด้านการทหารมากกว่าถึงสิบเท่า อย่างน้อยก็เพื่อยืนหยัดได้นานขึ้นและลดความสูญเสียให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ส่วนความเป็นเอกเทศยังคงเป็นฝันอีกยาวไกล

นาทีนี้ ใครมีใจอยากสนับสนุนมนุษย์โลกที่กำลังถูกอำนาจกดขี่ สามารถร่วมสมทบทุนหรือกำลังสมองได้เลยที่